Een plantstof die onder meer voorkomt in basilicum en asters, had in experimenteel onderzoek een beschermende werking op het brein. Het had een positief effect op slapende neuronen en de eiwitplaque tussen deze hersencellen. Twee kenmerken van Alzheimer.
De honderd miljard neuronen die gezonde mensen gemiddeld bezitten, bevinden zich voor het overgrote deel in het centraal zenuwstelsel. Daar geven de prikkelbare cellen elkaar razendsnel en zonder informatieverlies signalen door. In de hersenen vormen neuronen netwerken die alle automatische lichaamsprocessen regelen en ook bewuster gestuurde processen als motoriek, geheugen, spraak, denken en geheugen.
Hoe meer neuronen uit de netwerken wegvallen, hoe minder gesmeerd de processen lopen. Het verschil tussen normale veroudering en dementie is de omvang van de achteruitgang. Wat ook opvalt zijn de individuele verschillen in de netwerken die het eerst betroffen zijn. Zo kan de ene patiënt nog prima uit de woorden komen maar niet of nauwelijks meer kunnen lopen, en omgekeerd.
Welke leefstijl zich het beste leent om lichaam en geest in optimale conditie te brengen en te houden, is allang geen geheim meer. Maar hoe de voordelen van gezonde voeding en gezonde beweging op celbiologisch niveau precies uitwerken, zal wetenschappers tot hun pensioen aan het werk houden. Een onderzoeksgroep van de universiteit van South Florida, VS, richtte de microscoop op een receptor met de naam Free Fatty Acid Receptor 2 (FFAR2). Gelegen aan het oppervlak van neuronen snuffelt dit molecuul passerend bloedserum af op de aanwezigheid van zogeheten korte-keten vetzuren.
Vet voor darm en brein
Dat is een verzamelnaam voor vetzuren die darmbacteriën produceren uit voedingsvezel. Een relatief bekende in dit rijtje is boterzuur. Het merendeel van deze vetzuren wordt meteen verbruikt door de cellen in het darmslijmvlies. Een kleiner deel komt zonder omwegen in de bloedsomloop. In de hersenen activeren ze zenuwcellen via de genoemde receptor tot processen die je met opruimen kunt vergelijken.
In minuscule wormpjes remden de onderzoekers met de FFAR2 de werking van de receptor af en konden op basis daarvan vaststellen dat zich in de hersenen van de diertjes amaloïde plaque vormde. De voor de ziekte van Alzheimer kenmerkende eiwitafzetting blokkeert de signaaloverdracht tussen de neuronen en veroorzaakt een onleefbaar klimaat.
In mensen gaat cognitieve achteruitgang vaak gepaard met minder circulerende korte-keten vetzuren. Bekend is ook dat de diversiteit van het microbioom afneemt met het vorderen van de jaren. Het onderzoek van de Amerikanen wijst dus in de richting van een gebrek aan korte-keten vetzuren als tenminste één van de oorzaken van het probleem.
Alternatief voor kort-keten vetzuren
Maar daarmee waren ze er nog niet. In een volgende stap gingen ze op zoek naar andere stoffen dan korte-keten vetzuren om de Free Fatty Acid Receptor2 mee wakker te schudden. Een stof die in de darm niet concurreert met het darmslijmvlies. Uit 144duizend natuurlijke verbindingen indetificeerden ze vijftien kanshebbers. Daarvan bleek een monoterpeen met de naam Fenchol het meest geschikt voor de klus.
De verbinding komt in veel planten voor. Het is onder meer verantwoordelijk voor de kenmerkende geur van basilicum. Ingezet bij de worpjes met de gemankeerde receptor bleef de plaque-vorming nagenoeg achterwege. In tegenstelling tot bij de placebowormen.
Nader onderzoek in wormen, maar ook in muizen en celculturen van menselijke neuronen, wierp meer licht op de vraag waarom de giftige plaque achterwege bleef. Fenchol bleek via activatie van de receptor het aantal slapende cellen te verminderen. Slapende – senescente – cellen zijn het gevolg van ouderdom en ziekte. Ze vervullen hun normale taken niet meer. Wat ze wel doen is bijdragen aan het toxische klimaat waar de amyloïde plaque het gevolg van is. En dat op zijn beurt weer leidt tot de uitval van meer zenuwcellen.
Natuurlijke bronnen
Fenchol beïnvloedt daadwerkelijk de twee aan Alzheimer gerelateerde mechanismen, zegt studieleider professor neurochirurgie Hariom Yadav op de website van de universiteit. ‘Het beperkt de vorming van half dode zombie neuronen en verhoogt daarbij de afbouw van bèta amyloïden.’ Vanzelfsprekend zijn de onderzoekers van oordeel dat verder onderzoek gewenst is. Allereerst naar de vraag wat beter werkt, fenchol in natuurlijke vorm of geïsoleerd in een pil.
Voor wie geen behoefte heeft daar op te wachten is het handig te weten dat de verbinding op dit moment volop bloeit. Asters zijn namelijk nog rijkere bronnen van fenchol dan basilicum. Verder komt het onder meer voor in mosterdzaad, druiven en lavendelolie.
Het onderzoekartikel verscheen open access in Frontiers in Aging Neuroscience.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
