Laag-histaminedieet, een oplossing met een probleem

Spijsverteringsproblemen, voedselintoleranties en -allergieën kunnen een serieuze uitdaging vormen bij het aanhouden van een gevarieerde, gezonde voedingswijze. Histamine-intolerantie is zo’n uitdaging. Want deze lichaamseigen stof komt niet alleen voor in ongezonde, maar ook in gezonde voeding. ‘Een laag-histaminedieet geeft vaak een substantiële verlichting’, concludeert een recente review. ‘Het langdurig volgen van dit dieettype brengt echter een aantal andere uitdagingen met zich mee.’

‘Wordt het laag-histaminedieet de nieuwe voedseltrend?’ Onder die kop besteedde FoodNavigator deze week aandacht aan histaminerijk voedsel en voedsel dat histamine kan vrijzetten. Een thema dat ‘relatief nieuw is, maar snel aan interesse wint bij consumenten’.

Met een verwijzing naar de evolutie van darmgezondheid als ‘relatief onbekend concept naar de niet tegen te houden consumententrend’ en de producten die daar bij horen, schetst de auteur de commerciële potentie van het laag-histaminedieet. Want: ‘Gezondheidstrends zijn een belangrijke kracht achter de verkopen van de voedselindustrie.’

Analoog aan de glutenvrije producten, bestaat inderdaad de kans dat er in de toekomst histamine-arme producten in de schappen verschijnen. Want het aantal mensen met spijsverteringsklachten wordt er niet minder op. Ook al omdat de problemen vaak pas op latere leeftijd ontstaan en de bevolking vergrijst.

Lichaamseigen histamine

Histamine vormt het lichaam uit het aminozuur L-histidine. Het heeft verschillende functies. In de spijsvertering is het betrokken bij de productie van maagzuur; in de hersenen fungeert het als neurotransmitter – een signaalstof voor de overdracht van impulsen tussen zenuwcellen en het speelt een rol bij het reguleren van de slaap.

In het immuunsysteem is histamine nodig om de doorlaatbaarheid van de kleinste bloedvaatjes te vergroten zodat onder andere witte bloedcellen er door kunnen om ziekteverwekkers aan te vallen. Juist deze eigenschap kan bij extreme allergische reacties gevaarlijk worden. Een overvloed aan histamine – afkomstig uit basofielen en mestcellen – verwijdt de bloedvaten dan zodanig dat de bloeddruk te ver daalt.

Histamine in voedsel

Nagenoeg al het voedsel bevat histamine en normaal gesproken levert dat geen problemen op. Enzymen van de klasse DAO breken het namelijk af. Gebeurt dit in onvoldoende mate dan volgen er reacties, somt deze vorige maand in Nutrients verschenen review op, die veel lijken op klachten door allergieën en intoleranties: buikpijn, obstipatie, diarree en buiten de darm: luchtwegklachten, hoofdpijn, huidklachten en zelfs cardiovasculaire klachten.

Er zijn nogal wat factoren die werking van DAO remmen. Zo gebruikt twintig procent van de Europese bevolking medicatie waarvan dat is aangetoond. Waaronder verapamil, clavulaanzuur en isoniazid. Wat het er bepaald niet eenvoudiger op maakt, is het feit dat ook bij patiënten met darmontsteking een onderdrukte activiteit van DAO is waargenomen. Dat kan ook bij andere spijsverteringsstoornissen het geval zijn. Een studie vond bij negen op tien mensen met niet-coeliakische glutensensitiviteit verlaagde DAO-waarden.

Voor sommige mensen geldt dat zij aanleg hebben om minder DAO aan te maken. Andersom is dat trouwens ook het geval. Voor iedereen geldt dan weer dat alcohol veel lichaamseigen histamine vrijzet en dat tekorten aan vitaminen vitamine C en B6 en de mineralen koper en zink ook een rol spelen. Logischerwijs volgt uit een mogelijk (want het is moeilijk te diagnosticeren) onvermogen om histamine uit voedsel voldoende af te breken, dat het uitsluiten van histaminerijk voedsel de klachten kan verlichten.

Histaminerijke voeding

Een moeilijkheid daarbij is dat het grensgebied groot is en het ook veel voeding betreft die als uitgesproken gezond geld. Daarnaast wordt de nadruk vaak lukraak op verschillende voedselgroepen gelegd. De bovengenoemde review stelt bijvoorbeeld: ‘Deze producten omvatten vis en schaaldieren, gefermenteerde sojaproducten, oude kaas, avocado, chocolade, noten, melk, peulvruchten en fruit zoals bananen.’ Maar daarbij verwijst het naar een publicatie die hier een veel uitvoeriger en ook genuanceerder beeld van geeft.

Het bewuste artikel – eveneens verschenen in nutriënts – somt een aantal factoren op die van invloed zijn op het histaminegehalte. De van nature aanwezige aminozuren zijn belangrijk en ook microbiële processenspelen een rol. Exacte hoeveelheden histamine geven ze niet, hun opsomming verdelen de auteurs onder in (1) producten die ‘het vaakst worden aangeraden om te vermijden in een laag-histaminedieet’, in producten (2) die ‘vaak worden aangeraden om te vermijden’ en (3) die ‘in bepaalde gevallen zouden moeten worden vermeden’.

In groep 1 staat vis, gerijpte kaas, worst, ham, tomaat, zuurkool, spinazie, wijn, bier, citrusfruit en aardbeien. In groep 2 staan garnalen, oesters, mosselen, soja saus, miso, tempeh, avocado, aubergine, chocolade, noten, banaan, pruim, kiwi, ananas en eieren. Groep 3 noemt melk, peulvruchten en paddenstoelen.

Overigens kunnen eieren – volgens de deskundige waar de schrijver van het artikel in FoodNavigator zich op beroept – wél door de histaminebeugel. En het voegt nog een rijtje boosdoeners toe: voedseladditieven zoals gist- en malt-extracten, kruiden en specerijen zoals komijn, mosterd, paprika, chili en peper en tot slot: koffie.

Vegetariërs zal het ondertussen opvallen dat een eiwittekort vrijwel onmogelijk is te voorkomen zonder vlees te gaan eten. En met de omega-3 vetzuren DHA en EPA komt het sowieso niet goed.

Uitdaging

Langdurig een laag-histaminedieet volgen noemen de auteurs van de review een uitdaging. ‘Strikte dieetbehandelingen kunnen de kwaliteit van leven negatief beïnvloeden en een slechte therapietrouw tot gevolg hebben.’ Een eliminatiedieet geeft na vier weken ‘vaak verlichting’, maar lang niet altijd.

Andere uitdagingen rondom histamine-intolerantie betreffen de ‘complexiteit van de begeleidende ziekten’. Waaronder migraine en het prikkelbare darmsyndroom. ‘Gegeven diversiteit van de patiëntprofielen is het problematisch onderscheidt te maken tussen de bijdrage van en de wisselwerking tussen histamine-intolerantie en andere factoren. Dat is waarom een aanpak als dieetrestrictie, hoewel die voor sommige patiënten kan werken, niet voor alle patiënten het probleem oplost. Aangezien het niet de oorzaak van de ziekte aanpakt.’

Foto: Ivan Samkov Een gezonde hap maar niet per se laag-histamine: de avocado en tomaat worden afgeraden, over de eieren verschillen de meningen.