Een kaliumrijk voedingspatroon is geassocieerd met een lagere bloeddruk en een lager risico op hart- en vaatziekten. Met medewerking van Britse collega’s onderzochten Nederlandse wetenschappers welke invloed de consumptie van zout op deze verbanden heeft en of er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen.
Daarvoor gebruikten ze de gegevens van 25duizend Britten uit de EPIC-Norfolk studie. De deelnemers van dit cohort zijn tussen 1993 en 1997 ingestroomd. Hun leeftijden lagen destijds tussen 40 en 79 jaar. Met gebruik van de vragenlijsten, bloeddrukmetingen en de urinemonsters die de deelnemers bij aanvang inleverden, maakten de onderzoekers een inschatting van de dagelijkse inname van zout en kalium. De zout- en kaliuminname per deelnemer werd onderverdeeld in laag, gemiddeld of hoog.
De gemiddelde opvolgtijd van bijna twintig jaar maakt het mogelijk verbanden te leggen tussen deze factoren en het optreden van ‘cardiovasculaire gebeurtenissen’; in deze studie gedefinieerd als ziekenhuisopname of overlijden als gevolg van hartaanvallen en beroertes. Wat 55 procent van deelnemers overkwam.
Bescheiden risicoreductie
In lijn met wat al bekend was, ging een hogere inname van kalium zowel bij mannen als vrouwen samen met een lagere kans op ziekenhuisopname of overlijden als gevolg van hart- en/of vaatproblemen. Bij de vrouwen was de risicoreductie iets groter. In beide gevallen is er geen sprake van hemelschokkende dalingen van het risico: gemiddeld zeven procent voor mannen en elf procent voor vrouwen.
Alleen bij vrouwen ging een hogere kaliuminname samen met een lagere bloeddruk. En dan alleen naarmate de zoutconsumptie hoger was. ‘Ons onderzoek toont aan dat een kaliumrijk dieet de nadelige effecten van te veel zoutinname vermindert’, zegt nierspecialist en internist Liffert Vogt, op de website van Amsterdam UMC. ‘Dit komt doordat kalium zorgt voor een hogere uitscheiding van zout via de nieren. Deze gezondheidswinst is het grootste bij vrouwen.’
Het onderzoeksartikel in European Heart Journal, waar Vogt ook aan mee schreef, gaat dieper in op de mogelijke oorzaken van de gevonden verbanden. Daar staat dat de zout afdrijvende eigenschap van kalium via het bloeddrukverlagende effect, het lagere risico deels kan verklaren. ‘Echter, met het oog op het gebrek aan interactie met de dagelijkse zoutinname in onze studie, zouden ook andere beschermende effecten van kalium betrokken kunnen zijn.’ Waarschijnlijk gaat het daarbij over de anti-oxidatieve en bloedvat-activerende werking van kalium, vermoeden de auteurs.
Vogt staat bekend als voorstander van overheidsmaatregelen die gezonde voeding goedkoper maken. Hij stelt dat het jongste onderzoek aangeeft ‘dat een gezond-hartdieet verder gaat dan alleen het beperken van keukenzout.’ Om het kaliumgehalte in de voeding te verhogen, zou de voedingsmiddelenindustrie moeten overstappen op kalium gebaseerd zout. ‘Belangrijker nog: we moeten allemaal prioriteit geven aan vers, onbewerkt voedsel. Omdat dit zoutarm, maar kaliumrijk is.’
MMV-columnist Frits Muskiet schreef twee kritische columns over de fixatie op zoutreductie als middel om de hartgezondheid te verbeteren. Deze over de jongste update van DASH-studie, waarbij onder meer het probleem is dat de conclusies gebaseerd zijn op metabool ongezonde deeldeelnemers. En in deze column gaat hij dieper in op de verschillen in zoutgevoeligheid tussen metabool gezonde en metabool ongezonde mensen. Met, zoals gebruikelijk, een flinke hoeveelheid referenties naar wetenschappelijke literatuur die het betoog ondersteunen.
Welk voedsel is rijk aan kalium?
Hoewel de tekst van het artikel in European Heart Journal nergens specifieke voedingsmiddelen noemt, kopt het nieuwsbericht op de site van Amsterdam UMC: ‘Bananen en avocado’s dempen effecten hoog gebruik keukenzout bij vrouwen.’ Een stelling die wel de aandacht trekt maar de lading slechts ten dele dekt. Daarbij wekt het noemen van drie specifieke voedingsmiddelen de verkeerde indruk dat we het moeten hebben van zalm en twee tropische vruchten. Terwijl er massa’s lokale plantaardige voedingsmiddelen bestaan die veel kalium bevatten.
Banaan bevat per ons 374 milligram kalium. Dat is vergelijkbaar met rode bessen (295 mg), kiwi (312 mg) en suikermeloen ((350 mg). De meeste fruitsoorten bevatten rond 200 milligram kalium en in gedroogde vorm is de dosis geconcentreerd. Zo bevatten gedroogde abrikozen 1.500 milligram, oftewel anderhalve gram kalium per honderd gram.
Een ons avocado is goed voor 429 milligram kalium. Deze op zich fraaie hoeveelheid wordt door menig inheemse groente geëvenaard of overtroffen: bloemkool (296 mg), rode biet, knolselderij, tuinbonen, schorseneren en broccoli (allemaal 400 mg), koolrabi (500 mg), sla (352 en ruccola 456 mg), spinazie (539 mg), pastinaak (450 mg) en de winnaar, met een formidabele 800 milligram kalium, is de zo goed als vergeten groente postelein. Gezonde smaakmakers als champignons leveren 200 milligram en cantharellen zelfs 500 milligram kalium.
Zalm levert 455 milligram kalium. Plantaardige eiwitrijke producten gaan daar vaak genoeg overheen: walnoten (532 mg), pompoenpitten (720 mg), lijnzaad (725 mg), amandelen (822 mg) gedroogde erwten (1.000 mg) en hennepzaad (1200 mg). gedroogde erwten (1000 mg). Bron: Nevo tabel
Foto bloeiende postelein: Sharath G.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
