Lezing Peter Haima: ‘Ik mag hier zijn op dit moment. Ik mag leven’

Yoga beoefenen is wetenschappelijk bewezen voeding voor lichaam en geest. ‘Herstelyoga bij kanker is bewegen 2.0’, vindt medisch bioloog en yogadocent Peter Haima. ‘Bewegen op een manier die voedt.’ In zijn lezing op de laatste ledendag stelt hij de ademhaling centraal. ‘De ademhaling is een sleutel waar we aan kunnen draaien om van stress naar ontspanning te gaan.’

Haima begint zijn lezing met een fragment van John, één van de deelnemers die in 2016 deelnam aan het programma ‘Hoe word ik 100?’. Toen hij begon had hij diabetes type 2, meer dan dertig kilo overgewicht en slikte hij dertien verschillende medicijnen, waaronder een dagelijkse dosis insuline. Een paar dagen gezond leven zorgt ervoor dat hij geen insuline meer nodig heeft. En een paar maanden later is hij dankzij een gezonde leefstijl zelfs ‘helemaal gezond verklaard’. ‘John was heel blij’, vertelt Haima. ‘Maar ook heel boos: waarom heeft mijn huisarts dat niet verteld?’

Veel artsen zijn onvoldoende opgeleid in dat opzicht, aldus Haima. Maar die visie op ziekte is langzaam maar zeker aan het veranderen. Hij toont een beeld van een boom, waarbij het gedeelte boven de grond en onder de grond zichtbaar is. In de bodem zie je wat ons voedt of juist belast, zoals voeding, beweging, slaap of het gebrek daaraan, ons erfelijk materiaal, maar ook trauma, verslaving en stress. Aan de bovenkant zie je dat die factoren kunnen leiden tot ziektebeelden. ‘Een boom heeft onder de grond vaak een grotere gedeelte dan boven de grond.’

Welke onzichtbare factoren dragen bij aan ziekte?

In de westerse gezondheidszorg wordt vaak ingegrepen op dat deel waar de ziekte zich toont. Maar aandacht voor het gedeelte dat je niet kunt zien is net zo belangrijk. ‘Hoe kan het dat de boom ziek is geworden?’  Ligt het aan de onvruchtbare grond? Zijn er in de omgeving factoren die bijdragen aan ziekte, zoals laaggradige ontsteking, toxische gedachten, gebrek aan beweging of slaap, verkeerde voeding of weinig connectie met mensen in je omgeving? Door aan deze factoren aandacht te geven kan je bijdragen aan je gezondheid.

‘We zien dat de houding van de mens met ziekte verandert’, vervolgt Haima. ‘Mijn moeder stapte de spreekkamer in met de woorden: ‘Zegt u het maar, dokter. De moderne mens zegt: ‘Dokter, wat kan ik zelf doen?’ Je wilt de regie over je gezondheid, en over je ziekte. Onderzoek van het Rijnstate ziekenhuis toont dat 70 procent van de mensen op zoek gaat naar complementaire behandelmethoden, maar dat de meesten dit niet met de arts durven te bespreken. ‘Ze zijn bang dat de arts zegt: ‘Als je dat doet, behandel ik je niet meer.’  Dat komt voor, zegt Haima. Maar het komt ook voor dat de arts er weinig kennis van heeft. Ook het gebrek aan tijd speelt een rol.

In Amerika zijn complementaire geneeswijzen heel normaal

In Amerika zijn complementaire geneeswijzen heel gebruikelijk. Meer dan 70 procent van de ziekenhuizen past het toe. In Nederland zette Inès von Rosenstiel in dit verband een hoop in beweging

‘Binnen die holistische visie op gezondheid is geen sprake van een arts-patiënt relatie, maar van cliënt-zorgverlener. Met aandacht voor preventie en welzijn, voor de gezonde omgeving en met het uitgangspunt van een combinatie van reguliere en aanvullende methodes die effectief en veilig zijn.’ Daarbij zijn regulier en complementair gelijkwaardig aan elkaar en is het uitgangspunt dat de mens een zelfherstelllend vermogen heeft. ‘We hebben een capaciteit in ons die naar heling toe beweegt en dat kunnen we aanboren.’

De top-5 van evidence based behandelingen die bewezen effectief én veilig zijn? Op 1 staat herstelyoga bij kanker, op 2 mindfulness, op 3 acupunctuur, 4 massage bij kanker en op 5 voetreflexologie. Bij yoga denken mensen vaak aan lenige mensen op geitenwollen sokken die in onmogelijke houdingen poseren. Circa tien procent van de mensen heeft wel eens yoga gedaan, zegt Haima. ‘Wie daartoe behoort, weet dat het niet klopt dat je superlenig moet zijn. En zeker bij herstelyoga bij kanker is dat niet het geval.’

De eerste yoga dateert van honderd jaar voor christus

‘Herstelyoga bij kanker is een zachte, veilige vorm van yoga, waarbij we kijken naar manieren om te ademen en bewegen binnen jouw mogelijkheden.’ Haima publiceerde hier zelf over en richtte in Nederland de opleiding op. Inmiddels zijn bijna vijftig mensen getraind in Nederland, circa dertig mensen sloten zich aan bij het kwaliteitsregister ‘Yoga en kanker’ en ook staat deze vorm van yoga benoemd in de verwijsgids van het IKNL.

Yoga bestaat al meer dan 2000 jaar, vervolgt hij. ‘Honderd jaar voor Christus zijn al de eerste oefeningen op papier gezet.  Yoga gaat om een combinatie van fysieke, mentale, emotionele en spirituele gezondheid. Een eenwording met je hogere zelf, waarbij wordt gestreefd naar volledige harmonie en balans tussen lichaam, geest en ziel. Het gaat om gelukkig zijn van binnenuit.’ In de stijl van het Leefstijlroer van de vereniging van Arts en Leefstijl ontwikkelde hij een yoga Leefstijlroer met daarin de pijlers dieet, beweging, ademhaling, ontspanning en positief denken.

Ademhaling hoort ook als pijler in het Leefstijlroer

De voeding lijkt op de MMV-voedingsrichtlijnen. Qua beweging noemt hij yoga ‘bewegen 2.0’. Bewegen op een manier die je voedt. Om te ontspannen is ademhaling heel belangrijk. Wat hem betreft hoort die pijler ook in het leefstijlroer. ‘Het is een sleutel waar we aan kunnen draaien om van stress naar ontspanning te gaan. Vaak zeggen mensen na een herstelyoga-sessie: ‘Ik wist niet dat ik nog zó ontspannen kon zijn.’ Positief denken houdt in dat je leert jezelf te navigeren naar positieve gedachten. ‘Als je alleen maar negatieve denkt, dan versnel je in zekere zin je ziekteproces.’

Kortom: ‘Alle oefeningen zijn erop gericht het aangeboren zelfherstellend vermogen te activeren. De docenten faciliteren om dit in jou te activeren.’ Maar het is ook een manier om acceptatie en compassie te activeren die pijn en zorgen kan verminderen en je helpt in het hier en nu te zijn. Te voelen: ik leef, ik mag er zijn. Ik mag hier zijn in deze zaal op dit moment. Ik mag leven.’

Is yoga bewezen?

Yoga helpt het kalmerend zenuwstelsel te activeren en ons stresssysteem te ontspannen. Door wetenschappelijke studies naar yoga is er steeds meer begrip over hoe yoga werkt. Er zijn studies die een aantonen dat yoga leidt tot een langere overleving, en er zijn studies die een positief fysiologisch effect laten zien op bijvoorbeeld gevoelens van angst en stress, somberheid en stemmingswisselingen, vermoeidheidsklachten en slaapproblemen, cognitieve functie en kwaliteit van leven. ‘Wat een overweldigende lijst van publicaties aantoont is dat het beoefenen van yoga leidt tot significant lagere ontstekingswaarden, vermindering van DNA-schade en verbetering van DNA-reparatie, immuuncellen die actiever worden, verlichting van pijnklachten.’

Ook beoefenaars rapporteren blijheid: ‘Door de liefdevolle begeleiding voelde ik me veilig en gehoord. Zo kon ik weer vertrouwen opbouwen in mijn lichaam’, zegt Susan. Iemand anders zegt: ‘Bij herstel-yoga ontdekte ik dat bewegen niet vanuit moeite en kracht hoeft. Toen voelde ik weer rust en liefde.’ Haima benadrukt steeds het belang van de buikademhaling ten opzichte van de ademhaling door de borst. ‘De ademhaling is een soort stressmeter. Als je de ademhaling vertraagt, heeft dat direct iimpact.’ Hij sluit af met een oefening genaamd de zoemende bij. Leg je handen maar op je buik. Adem in en laat maar horen dat je een bij bent.

Gezoem klinkt in de zaal.

Daarna legt hij uit: ‘Dit is één van de meest therapeutische oefeningen. Je brengt je strottenhoofd op trilling, dat grijpt in op je kalmerend zenuwstelsel. Door de vibratie maak je stifstokmonooxide aan. Hierdoor verlaagt je bloeddruk, versterk je je immuunsysteem en verlaagt je hartslag. Herstelyoga bij kanker is voor iedereen toegankelijk. Dus aan de slag met deze ‘veilige manier om restklachten van kanker te verlichten en trauma van de ziekte te verwerken. Ook mensen met chronische ziekte hebben daar heel veel baat bij.’