Het Restless Legs Syndroom (RLS), oftewel rusteloze benen, is een neurologische aandoening die de slaap ernstig kan beperken. De Amerikaanse Academie voor Slaapgeneeskunde vraagt aandacht voor hun nieuwe behandelrichtlijn. De opvallendste veranderingen zijn aanbevelingen voor het checken van de ijzerwaarden in het bloed en tegen het gebruik van medicijnen die nu nog als eerste keus gelden.
Kriebel, prikkels, een branderig gevoel, een algeheel gevoel van onrust tot aan schoppende bewegingen in de slaap. Stilzitten en voldoende slapen is met de voortdurende drang om de benen te bewegen een ware uitdaging. Naar schatting vijf procent van de bevolking heeft met RLS te kampen. Meestal mannen en vrouwen ouder dan veertig jaar. Maar deze neurologische aandoening is ook tijdens de zwangerschap geen zeldzaamheid.
Het Nederlandse huisartsengenootschap heeft geen aparte behandelrichtlijn voor RLS, maar het begrip komt wel voor als mogelijke oorzaak van slaapproblemen en als gevolg van vaatproblemen, chronische nierschade en zwangerschap. Volgens de Stichting Restless Legs weten ‘veel huisartsen en medisch specialisten niet goed wat RLS is en wat de symptomen zijn. Om die reden produceerde de stichting een artsenfolder.
De informatie daarin komt grotendeels overeen met die zoals te vinden op de pagina ‘Neurologie richtlijnen voor artsen’ op de website van het Erasmus MC. Beide publicaties voeren terug op de richtlijn van de American Academy of Sleep Medicine (AASM) uit 2014. Deze gaf een werkgroep opdracht de wetenschappelijke ontwikkelingen sindsdien te evalueren. Dat leidde tot enkele belangrijke aanpassingen in de aanbevelingen. Met name op het punt van bloedonderzoek en eventuele medicatie.
Regelmatig ijzerstatus bepalen
Nieuw bewijs over ijzertekort in hersenen als een belangrijke oorzaak van rusteloze benen, vergroot het belang van de bloedonderzoek. De richtlijn stelt nu voorop dat artsen ‘alle patiënten met klinisch relevante RLS regelmatig op hun ijzerwaarden moeten laten testen’. De uitslag daarvan bepaalt de voorkeur voor de wijze van suppletie.
Bij ijzerwaarden (ferritin) onder een bepaalde grens (75 microgram per liter) is suppletie zowel via pillen als direct in dit bloedbaan via infuus mogelijk. Bij hogere ijzerwaarden (tot 100 mcg/L) wordt alleen toediening via een infuus (intraveneus) aanbevolen. Voor patiënten met gevorderde nierziekte geldt een nog hogere grens (200 mcg/L) waarbij intraveneuze ijzersuppletie de voorkeur heeft.
Leefstijl
‘Eerste stap in de behandeling van rusteloze benen is het aankaarten van factoren die de situatie verergeren’, benadrukt de richtlijn. Daarbij gaat het om alcohol, cafeïne en slaapapneu. (Waarbij het goed is om te weten dat overgewicht tot de belangrijkste oorzaken van Obstructief Slaap Apneu Syndroom behoort en dat afvallen moeilijk is maar wel helpt.)
Medicijngebruik is een andere factor die RLS doet ontstaan of verergert. De richtlijn noemt antihistaminemedicijnen (tegen allergie), antidepressiva uit de categorie serotonineheropnameremmers en medicijnen die de hoeveelheid van de neurotransmitter dopamine in de hersenen verhogen. Dat laatste is vooral opvallend, omdat toepassing van medicijnen uit deze groep in de vorige richtlijn juist een sterke aanbeveling kregen en voor het gebruik bij RLS geregistreerd zijn.
Advies tegen pramipexol, ropinirol en levodopa
De nieuwe richtlijn adviseert nu juist tegen de standaardbehandeling met de voorheen sterk aanbevolen medicijnen pramipexol, ripinirol en levodopa. Weliswaar betreft het ‘voorwaardelijke’ tegenadviezen. Een uitzondering geldt het gebruik voor mensen ‘die een hogere waarde hechten aan het verminderen van de symptomen op korte termijn en een lagere waarde aan het negatieve bijwerkingen bij het gebruik op de lange termijn. Belangrijkste negatieve bijwerkingen die van deze ‘dopamine-agonisten’ zijn het verergeren van de rusteloze symptomen. Dat heet augmentatie.
Eveneens afgeschreven zijn de dopamine-agonist rotigotine, de prolactineverlager Cabergoline, valproïnezuur dat bij migraine en epilepsie gebruikt wordt, de benzodiazepine clonazepam, het anti-epilepticum Carbamazepine en het antidepressivum Bupropion. Ook het kruid Valeriaan is volgens de AASM overigens geen aanrader.
De enige medicijnen waar de AASM nog heil in ziet is het oude – en dus goedkope – gabapentine en het inmiddels ook al weer twintig jaar in de EU toegelaten pregabaline, dat door hun op neurotransmitter (gamma-aminoboterzuur) gelijkende structuur ook tegen epilepsie kunnen helpen. Daarnaast zien ze voorzichtig mogelijkheden voor het gebruik van lage doseringen opioïden met vertraagde afgifte. En nierpatiënten met RLS wordt aanbevolen extra vitamine C te slikken.
Beeld: Yaroslav Shuraev
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
