Kanker, diabetes, hart- en vaatziekten, depressie, astma, ontstekingen van de darm: boven de 65 jaar heeft tachtig procent van de Nederlandse bevolking één of meer chronische ziekten. In een boeiende lezing voerde arts, onderzoeker en leefstijlactivist Hanno Pijl de bezoekers van MMV-ledendag langs de oorzaken en de oplossingen.
‘Wij worden massaal ziek’, vat Pijl de gesteldheid van de Westerse bevolking samen. En dat komt niet, zoals je vaak hoort, door de vergrijzing. Het probleem is niet dat we ouder worden, maar dat we steeds jonger ouderdomsziekten krijgen. Aan de ene kant is daar de onvermijdelijke celschade, onder andere het gevolg van de vrije radicalen die de stofwisseling normaal al met zich meebrengt. Aan de andere kant heb je de vermijdbare celschade; die het gevolg is van de leefstijl.
Of lichaamscellen nou beschadigen door straling, stress, virussen of ongezonde voeding, ze roepen een reactie van het immuunsysteem over zich af. Waarop een ontstekingsreactie volgt. Pijl: ‘Dat is normaal en ook wenselijk omdat ontsteking bedoeld is om schade te herstellen. Maar in het verouderingsproces blijft die celschade maar komen. Dat wordt op een gegeven moment een chronisch ontstekingsproces.’
Inflammatie als gevolg van veroudering – ‘inflammaging’ – is weldegelijk een factor bij het ontstaan van ziekten. ‘Toch is dat niet de kern van de zaak.’ Pijl toont aan de hand van de inwoners van de zogeheten blue zones dat gezond oud worden zeer wel mogelijk is. Tot op zeer hoge leeftijd gezond en fit blijven is geen kwestie van bijzondere genen, maar van eenvoudige gewoonten en een samenleving ‘die totaal anders is dan die van ons’.
Zoals die van de Tsimane, een goed onderzochte stam van jagers-verzamelaars uit Bolivia. Van de leeftijdsgroep van 75- tot 84-jarigen heeft slechts acht procent waarden die duiden op aderverkalking in het bloed. Onder Amerikanen van die leeftijd ligt dat percentage op 51 procent. Rond hun tachtigste is nog altijd 65 procent van de Tsimane gezegend met uitstekende bloedvaten rondom het hart, wat op dat moment voor nog maar 19 procent van de Amerikanen is weggelegd.
Voeding en ontsteking
Er is nogal wat dat de gemiddelde Westerling onderscheidt van de laatste jager-verzamelaars en de bewoners van de blue zones – die paar gebieden op aarde waar uitzonderlijk veel honderdjarigen leven. Stress, gebrek aan beweging en slaap, middelengebruik, het contact met toxische stoffen en een hoofdzakelijk onnatuurlijk voedingspatroon.
Pijl: ‘Ik denk dat heel weinig mensen beseffen dat elke keer als je wat eet een ontstekingsreactie volgt. Maar, het maakt ontzettend veel uit wat u eet. Ik zeg één ding tegen mijn patiënten als het om eten gaat, wat is dan het allerbelangrijkste? Vermijd industrieel geproduceerd voedsel. Dat geeft een sterke ontstekingsreactie.’
Het is interessant om te zien hoe palmitaat – een veelgebruikt vetzuur – en suiker elk op hun eigen wijze aan het ontstekingsproces bijdragen. En welke ingenieuze rol het microbioom speelt in de regulatie van de darmwerking en het hongergevoel. Er is niet eens veel industrieel bewerkt voedsel nodig om deze delicate evenwichten te verstoren en helaas eten we daar wel veel van. Gemiddeld genomen komt de helft van wat we eten uit deze hoek.
Darmcellen wijken uiteen ‘en er ontstaat een leaky gut, een lekkende darm. Waardoor stukken van die bacteriën, die toch al niet gezond zijn, tussen die darmcellen door het bloed in gaan, dat wordt herkent als lichaamsvreemd, dus daar geven ze een ontstekingsreactie.’
Industrieel bewerkt voedsel draagt op verschillende manieren bij aan ontsteking, drukt de endocrinoloog zijn toehoorders op het hart. ‘Die ontsteking wordt systemisch, die gaat in hele lijf zitten. Onder andere in je hersenen. Het mag misschien raar klinken maar heel veel van ons, inclusief ikzelf waarschijnlijk, hebben een ontsteking in onze hersenen. Naarmate we ouder worden, neemt dat langzaamaan toe en naarmate je meer van dat industrieel geproduceerde voedsel eet, is die ontsteking sterker.’
Omkeerkracht
Via de regulerende functie van de hersenen op de kringloop van hongergevoel en energiebalans, komt Pijl op de endocriene en metabole eigenschappen van vetweefsel in het ontstekingsproces en de kwalijke rol van stress bij het uit de hand lopen van ontstekingsreacties en de ontwikkeling van kanker.
Hoe te voorkomen dat we, om het in de woorden van Pijl te zeggen, ‘doodgaan aan ons eigen immuunsysteem’? Daarvoor heeft de Leidse professor het laatste kwartier van zijn voordracht ingeruimd. In grote lijnen zal de geïnteresseerde leek de meeste strategieën en tips om chronische ziekten te vermijden wel herkennen. Toch inspireert het telkens weer te zien hoe de prioriteitenlijstjes zijn opgebouwd en welke wetenschappelijke onderbouwing ze mee krijgen. Maar wat het meeste inspireert dat zijn de resultaten die er mee te behalen zijn. Regelrechte omkering van ziekteprocessen soms. Zoals Wim Tilburgs die binnen 48 uur zijn – mogelijk kankerverwekkende – insulinetherapie kon beëindigen. Voor Tilburgs was een kwestie van maanden en al zijn medicijnen behoorden tot het verleden en binnen een half jaar was hij tientallen kilo’s lichter.
Beeld: Renée de Vink
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
