Aandacht voor het geestelijk welzijn van kankerpatiënten kan hun genezing bespoedigen en de zorgkosten beperken. Dat is de boodschap die wetenschappers van The Ohio State University deze week afleverden op het jaarlijkse congres van de American College of Surgeons. Screenen op depressie kan veel leed besparen.
‘Inzicht in bijkomende gezondheids- en sociale risicofactoren is voor de behandeling van elke diagnose van belang, maar zeker bij een ziekte die zo ernstig en verwoestend is al kanker’, zegt student-onderzoeker Erryk Katayama op de website van zijn universiteit. Samen met anderen zocht hij in de database van ‘ziekenfondsverzekering‘ Medicare naar mensen met darm-, galweg- en alvleesklierkanker die een jaar voorafgaand of na hun diagnose ook aan depressie leden. Hoe zou deze omstandigheid op hun operatieresultaat uitwerken?
Van de 32.726 geopereerden van wie de onderzoekers de gegevens boven water haalden, hadden er 1.731 binnen het gekozen tijdsbestek officieel een depressie. De patiënten in deze groep hadden meer complicaties, lagen langer in het ziekenhuis, moesten vaker opnieuw worden opgenomen en hun risico binnen dertig dagen na de operatie te overlijden was ook groter.
In geld uitgedrukt kostte een niet-depressieve patiënt gemiddeld 17.551 dollar. Dat was 7.346 dollar minder dan de gemiddelde depressieve patiënt. De meeste (1.253) met depressie gediagnosticeerde patiënten kregen antidepressiva voorgeschreven. Zij liepen op alle bovengenoemde punten wat lagere risico’s dan degenen die geen medicatie gebruikten. Dat vertaalde zich in een wat lagere kostenstijging ten opzichte van de geestelijk gezonde operatiekandidaten. Gemiddeld kostten zij 4.535 dollar meer.
In geld uitgedrukt kostte een niet-depressieve patiënt gemiddeld 17.551 dollar. Dat was 7.346 dollar minder dan de gemiddelde depressieve patiënt. De meeste (1.253) met depressie gediagnosticeerde patiënten kregen antidepressiva voorgeschreven. Zij liepen op alle bovengenoemde punten wat lagere risico’s dan degenen die geen medicatie gebruikten. Dat vertaalde zich ook in een lagere kostenstijging ten opzichte van de geestelijk gezonde operatiekandidaten. Gemiddeld kostten zij 4.535 dollar meer.
Depressie en kankerrisico
Depressie verkleint niet alleen de kans op een geslaagde operatie, het is ook een risicofactor voor kanker. Het nieuwsartikel van The Ohio State University verwijst naar een publicatie in het blad Brain Science uit 2023. Die komt op basis van een retrospectieve cohortstudie met 235duizend Duitse patiënten tot een achttien procent hoger algemeen kankerrisico. Met name blaas-, en borstkanker (plus 23 procent), kankers van het spijsverteringsstelsel (plus dertig procent) en longkanker (plus 39 procent) waren met hogere risico’s verbonden.
Voor de link tussen depressie en kanker zijn twee verklaringen. De eerste is dat depressie risicogedrag doet toenemen zoals het gebruik van alcohol, tabak en andere middelen. Ook komt obesitas vaak voor bij mensen die aan depressie lijden en ook obesitas verhoogt het kankerrisico. De tweede mogelijke verklaring ligt in ‘potentiële gedeelde ziektemechanismen waarbij een door inflammatie veroorzaakte activatie van de chronische stressreactie betrokken kan zijn.’
Voor de rol van stress bij het ontstaan van kanker is geen knalhard bewijs. Wel zijn er aanwijzingen uit epidemiologische studies en laboratoriumonderzoek. Zo toonden Britse wetenschappers deze zomer dat het stresshormoon cortisol DNA-schade bevordert in normale epitheelcellen van de borst en de prostaat. Waren in deze cellen de genen voor BRCA 1 en 2 gemuteerd – wat het kankerrisico vergroot – werd de DNA-schade als gevolg van cortisol vertraagd hersteld.
Hun vermoeden dat psychologische stress bij deze risicogroepen de ontwikkeling van kanker bevordert, zagen de onderzoekers bevestigd in een achterafanalyse (retrospectieve analyse) van twee groepen mannen en vrouwen met een mutatie in het BRCA-gen. Daar bleken hoge cortisolwaarden en een biomarker voor oxidatieve DNA-schade, samen te gaan met hogere kankerrisico’s.
Zorg en zelfzorg
Terug naar de Amerikaanse chirurgen die vaststelden dat depressie samengaat met slechtere operatieresultaten. Ze wijzen er op dat het bij depressieve kankerpatiënten minder waarschijnlijk is dat deze de oncologische richtlijnen volgen dan niet depressieve patiënten. ‘Behandeling van de depressie kan helpen deze te verzachten en dat kan leiden tot een betere zelfzorg en therapietrouw’, zegt onderzoeker Timothy Pawlik, die als oncologisch chirurg aan de universiteitskliniek verbonden is.
In zijn studie gold het gebruik van antidepressiva als indicator voor het wel of niet behandelen van de depressie. Psycho- en andere therapieën speelden in deze analyse geen rol. Dat is een beperking van de studie, erkent Pawlik. Dat doet echter niet af aan het belang van aandacht voor de mentale gezondheid van mensen die voor een operatie staan. En voor sociale factoren die gevolgen voor de gezondheid hebben zoals voedselonzekerheid, bestaansonzekerheid en huiselijk geweld.
Patiënten voorafgaand aan hun operatie screenen op depressie, zegt Pawlik, maakt het mogelijk hun behoeften bespreekbaar te maken. En om hen zelf het belang te doen inzien van hun mentale gezondheid, in het bijzonder bij het ondergaan van een operatie. ‘Wij vragen onze patiënten om deel te nemen aan hun eigen zorg. Omdat dat hun helpt op hun best te zijn en in de beste positie voor succes.’
Foto: Damir Samatkulov op Unsplash
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
