Observationele studies laten zien dat fitte jonge mensen op latere leeftijd een lager risico hebben op overlijden aan kanker of hart- en vaatziekten. Onderzoekers van de universiteit van Uppsala (Zweden) hebben het sterke vermoeden dat het nut van conditietraining daardoor overschat wordt. Dat onderbouwen ze onder andere door aan te tonen dat fitte jonge mannen ook een lager risico hebben op overlijden aan oorzaken die niet met fysieke fitheid te maken hebben.
Zweden houdt een enorme dataverzameling bij van de inmiddels meer dan 1,1 miljoen jonge mannen die de afgelopen decennia voor het leger zijn opgeroepen. Daarin staan ook de uitkomsten van de conditietest die de soldaten ondergingen. Koppeling met het nationale overlijdensregister maakt het mogelijk het verband na te gaan tussen ‘cardiorespiratoire fitheid’ toen en de overlijdensoorzaken later.
Ook in het enorme Zweedse cohort was fitheid overduidelijk geassocieerd met lagere risico’s op overlijden aan kanker en cardiovasculaire ziekten. Ten opzichte van de twintig procent jonge soldaten met de slechtste conditie hadden de twintig procent fitste soldaten een 31 procent lager risico op overlijden en zelfs een 58 procent lager risico op overlijden aan cardiovasculaire ziekten. Gezondheidsautoriteiten gebruiken dit soort associaties om het nut van sport te propageren, maar wie zegt dat fitheid ook werkelijk de oorzaak is van de lagere risico’s?
Fitte mannen verongelukken ook minder
Normaal gesproken proberen epidemiologen rekenkundig te corrigeren voor andere factoren die een rol gespeeld kunnen hebben. Wat ook kan is het toepassen van wat ‘negatieve controle’ heet. Hoe zien de cijfers er uit als je fitheid in verband brengt met overlijdensoorzaken die weinig of niets met fitheid te maken hebben? Dat is wat de Zweedse onderzoekers deden. Ze berekenden de overlijdensrisico’s voor doodsoorzaken als ongelukken, moord en verdrinking en die bleken bijna net zo groot (minus 53 procent) als voor overlijden aan cardiovasculaire ziekten.
‘Hoewel je verklaringen kunt bedenken voor de bijdrage van fysieke fitheid aan een lagere sterfte door ongelukken (bijvoorbeeld een hogere reactiesnelheid in gevaarlijke situaties)’, schrijven de onderzoekers in European Journal of Preventive Cardiology, ‘achten we deze verklaring onwaarschijnlijk. We zouden een veel grotere associatie met kanker en cardiovasculaire ziekten verwachten, gegeven het uitgebreide epidemiologische en mechanistische bewijs dat deze relatie ondersteunt.
Dat andere oorzaken dan fitheid een grotere rol spelen bij lager ziekterisico komt ook naar voren uit een andere controle die de onderzoekers uitvoerden. Ze berekenden de overlijdensrisico’s van de broers en zussen van de soldaten. Met enige achterstand vertoonden deze over de hele linie dezelfde trend als die van hun militaire broer (zie voor alle resultaten de tabel onderaan dit artikel). Dat is een sterke aanwijzing dat factoren zoals aanleg, sociaaleconomische status en gedrag een grotere invloed op het ziekterisico hebben dan fysieke fitheid.
‘Wij stellen vast dat de schattingen op basis van observationeel onderzoek waarschijnlijk gekenmerkt worden door wijdverspreide vertekening’, concluderen de onderzoekers. ‘Dit betekent dat de waargenomen lagere sterfte van zeer fitte individuen het oorzakelijk verband waarschijnlijk niet weerspiegelt in de omvang zoals typisch wordt aangenomen.’ Daarmee plaatsen de onderzoekers ‘vraagtekens bij de claims over het belang van interventie bij jongeren om hun conditie te verbeteren, met het doel de ziektelast te verminderen en langer te leven’.
Wel blijven sporten
Op de website van zijn universiteit pleit Marcel Ballin, eerste auteur van de studie, voor een ander soort onderzoek dat tot een beter begrip leidt van het werkelijke effect van fitheid. ‘Onze resultaten moet je niet interpreteren alsof fysieke inspanning en lichamelijke oefening niet effectief zouden zijn. Of dat je het niet zou moeten promoten.’
Want regelmatige fysieke inspanning heeft wel degelijk allerlei positieve effecten.
De relatie tussen fitheid en het risico op overlijden aan verschillende oorzaken. De bolletjes zijn de militairen, de blokjes de vergelijking met hun broers en zussen. Uit Cardiorespiratory fitness in adolescence and premature mortality: widespread bias indentified using negative control outcomes and sibling comperisons.
Foto boven:
Beeld: Pexels
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
