Plantaardige eiwitten en hartgezondheid

Een groter aandeel plantaardige eiwitten in de voeding verlaagt het risico op hart- en vaatziekten, blijkt uit een nieuwe observationele studie. Met name het risico op verstopping van de kransslagaders neemt met een flinke hoeveelheid plantaardige eiwitten af. Het beste resultaat gaf de combinatie van eiwitrijkere voedingspatronen, mits deze grotendeels plantaardig waren.

Voedingsrichtlijnen, waaronder de Nederlandse, adviseren de consumptie van plantaardige eiwitten te verhogen, ten koste van dierlijke eiwitten. In deze aanbevelingen spelen ook de belangen van het milieu mee. Over de optimale verhouding voor de gezondheid zijn de richtlijnen om een voor de hand liggende reden minder duidelijk. Die is namelijk onbekend. Wetenschappers van enkele Canadese en Amerikaanse universiteiten brachten daar op het onderdeel hart en bloedvaten iets meer klaarheid in.

Ze sloegen aan het rekenen met de data van bij elkaar ruim 200.000, in meerderheid blanke, Amerikanen. In de gemiddeld dertig jaar dat deze deelnemers aan drie cohortstudies waren gevolgd, rapporteerden zij elke vier jaar hun eetgewoonten. Daaruit berekenden de onderzoekers het aantal grammen eiwitten en welke percentages van plantaardige en welke van dierlijke oorsprong waren.

Gekoppeld aan het aantal dodelijke en niet-dodelijke incidenten van hart- en vaatziekten in deze periode (16.000), bleek een plantaardiger voedingspatroon het risico op incidenten met verstopte kransslagaders (10.000) duidelijk te verlagen. Dat gebeurde in een consequente dosis-afhankelijke manier. Dus hoe groter het aandeel plantaardige eiwitten, hoe lager het risico.

Gecorrigeerd voor hypercholesterolemie

De onderzoekers rekenden met drie modellen. Het eenvoudigste model laat de grootste effecten zien. Het tiende deel van de deelnemers met het grootste aandeel plantaardige eiwitten in hun dieet, had vergeleken met het andere uiterste een gemiddeld 44 procent lager risico op problemen met het hart. Het tweede model past de resultaten aan voor veertien extra factoren die ook op het risico van invloed zijn. Naast dieetkwaliteit, totale energie-inname, sport, roken, alcohol en gewicht, onder meer ook voor hormoongebruik, meno-pauzale status, aspirine, multivitaminen en de aanwezigheid van diabetes en hartinfarcten.

Het derde model hield bovendien rekening met de aanwezigheid van hypercholesterolemie (erfelijk bepaalde hoge cholesterolspiegel), diabetes en hoge bloeddruk bij de deelnemers. In dat model was het risicoverschil nog altijd 27 procent.

Meer of minder eiwitten

Binnen de voorwaarden van dat derde model berekenden de onderzoekers ook de geschatte effecten van relatief lage (15,8 %), gemiddelde (18,2 %) of hoge (20,8 %) eiwitconsumptie als percentage van de totale calorieën. Bij dat hoogste percentage had het derde deel van de deelnemers met het grootste aandeel plantaardige eiwitten een 36 procent lager risico op problemen als gevolg van verstopte kransslagaders.

Overigens kwam het tiende deel (deciel) van de deelnemers dat de meeste plantaardige eiwitten at aan 76 procent van het totaal. (Bij het eerste deciel kwam 24 procent van de eiwitten van planten.) Volgens de onderzoekers is dat bij de gemiddelde Amerikaan 33 procent. Dat is minder dan wat de gemiddelde Nederlander volgens het Voedingscentrum aan plantaardige eiwitten eet, namelijk 43 procent. ‘Verschillende partijen adviseren’, schrijft het Voedingscentrum, ‘op te schuiven naar een eetpatroon met 60 procent plantaardig eiwit.’

Volgens het Canadees/Amerikaanse onderzoeksteam kan dat met gemak. Al is het, in verband met de benodigde micronutriënten dan wel zaak, bij voorkeur rood en bewerkt vlees te vervangen door noten en peulvruchten. Want een aanzienlijk percentage (circa 30 procent) van de eiwitten in hun onderzoeksgroep kwam van geraffineerde granen, schrijven zij in The American Journal of Clinical Nutrition. Hoe hoger het aandeel plantaardig, hoe belangrijker dieetkwaliteit. ‘In het bijzonder als het aandeel plantaardige eiwitten groter is dan 80 procent kunnen supplementen nodig zijn.’ De onderzoekers noemen calcium, omega 3-vetzuren (DHA en EPA), vitamine B12, zink, ijzer en vitamine D.

Beroertes

Wellicht dat een verdere vergroting van het aandeel plantaardige proteïnen ook het risico op beroerte zou verlagen. Bij de ratio’s in dit onderzoek was dat namelijk niet – statistisch significant – het geval. In aanvullende ‘vervangingsanalyses’ kwamen de onderzoekers er op uit dat het (deels) vervangen van rood en bewerkt vlees door plantaardige eiwitten wél een statistisch duidelijke afname van het risico op een beroerte tot gevolg zou hebben.

Hoe rijk is te eiwitrijk?

Interessant is te lezen hoe de auteurs hun extra analyse met betrekking tot de ‘eiwitdichtheid’ van de voedingspatronen motiveren: ‘Omdat eerder werd gedacht dat diëten met een hoger eiwitgehalte het risico op hart- en vaatziekten zou verhogen.’ Daarbij verwijzen ze naar een dierstudie in Cell Metabolism (samenvatting) die atherosclerose – vernauwing van de kransslagaders – aantoont bij voedingsregimes met bovenmatig veel eiwitten. De extra risicoreductie bij hogere eiwitinnames die het Canadees/Amerikaanse team in hun eigen studie aantoont, lijkt deze bedenkingen te ontkrachten. Dat hoeft echter niet het geval te zijn.

Dit voorjaar publiceerde het onderzoeksteam van de muizenstudie namelijk de resultaten van een vervolgstudie met mensen die hun eerdere bevindingen bevestigen en verder uitdiepen. Vanaf een eiwitpercentage van 22 procent van het totaal van de calorieën traden de mechanismen in werking die atherosclerose aanjagen, berichtte MMV destijds. Opvallend daarbij was de rol van leucine, een aminozuur dat vooral veel in dierlijke eiwitten voor komt.

Het bovengenoemde eiwitpercentage van de ‘hoog-eiwitgroep’ in de observationele studie lag daar dus onder. Bovendien was een ruime meerderheid van de eiwitten in dat geval plantaardig, wat betekent dat de hoeveelheid leucine relatief laag was.

Bij een aangenomen consumptie van tweeduizend calorieën komt 21 procent eiwitten neer op 105 gram. Voor iemand die 65 kilo weegt betekent dat 1,6 gram eiwitten per kilo lichaamsgewicht. Dat is veel maar niet teveel volgens de geldende normen. En mits deze hoofdzakelijk plantaardig zijn, lijken ze ook geen gevaar voor de kransslagaders te betekenen.

Beeld: StockSnap