Gezondheid kenmerkt zich door ‘balans’, ook wel ‘homeostase’ genoemd. Deze balans ligt vast in onze genen en wordt in stand gehouden door omgevingsfactoren, waaronder onze voeding en ademhalingslucht. Dat die verhouding tussen ‘nature’ (onze genen) en ‘nurture’ (onze omgeving) subtiel is, blijkt onder andere uit het samenspel tussen de vitamines D en K.
Onze voeding draagt bij aan onze homeostase. Voordat de andijvie, appel of de haring op ons bord lag, was het (onderdeel van) een plant of dier met zijn eigen homeostase. De voedingsstoffen in zulke natuurlijke voedingsmiddelen vormen het verband van een levend organisme. Afwijkingen van een optimale balans worden in plant en dier normaliter gecorrigeerd, maar alles heeft zijn grens. Hoe we via onze voeding als mens een optimale homeostase bereiken? Dat is de grote vraag!
Nadeel van traditioneel voedingsonderzoek is dat voedingsstoffen apart worden onderzocht. Wat gebeurt er als je een bepaalde hoeveelheid vitamine D neemt? Antwoord: te weinig geeft tekorten en teveel veroorzaakt vergiftiging. Op dit principe zijn onze voedingsnormen gebaseerd. Kennis van de samenhang met andere voedingsmiddelen is even relevant. Onze voeding bestaat immers uit duizenden stoffen. Waartoe leidt een bepaalde hoeveelheid vitamine D als er tegelijkertijd sprake is van een hoge, of juist lage, inname van vitamine K?
Onlangs bleek dat personen van gemiddeld 53 jaar de hoogste kans op overlijden hebben bij een combinatie van de laagste vitamine D- en K-status (1).
Hoe is dit verklaarbaar? Vitamine D (2-5) bevordert de opname van calcium uit onze voeding via drie calciumtransporteiwitten in onze darmen (6). Dat is goed voor onze botten, maar…. niet als die calcium in onze bloedvaten belandt. Daarvoor is vitamine K (7-10) nodig, want die haalt het daar weer weg (11). Het ophopen van calcium in onze vaten wijst op atherosclerose, ook wel ‘aderverkalking’ genoemd. We onderscheiden vitamine K1 (fyllokinon), dat vooral naar de lever gaat, en daarnaast vitamine K2 (9,12), eigenlijk een familie van stoffen (menoquinonen) die zich over alle organen verspreidt (9,13,14).
Wat doen die vitamines K1 en K2? Simpel gezegd veroorzaken ze een kleine verandering in bepaalde lichaamseiwitten (Gla-proteïnen) die daardoor calcium kunnen binden (15-22). Dat is nodig voor de bloedstolling (vooral K1), het vasthouden van calcium in de botten, het verwijderen van calcium van plaatsen waar het niet moet zijn, en voor groei (vooral K2). Vitamine D verhoogt niet alleen de calciumopname in de darm, maar bevordert ook de aanmaak van tenminste drie van deze Gla-proteïnen. Twee hiervan zijn betrokken bij de gezondheid van respectievelijk botten en bloedvaten (19,23,24). De derde is nodig om Gla-proteïnen met behulp van vitamine K te veranderen, zodat ze calcium kunnen binden (25). Kortom: voor diverse processen zijn de functies van vitamine D en K innig verweven: ze kunnen niet zonder elkaar.
Een toenemend aantal studies laat zien dat een combinatie van vitamines D en K2 de gezondheid bevordert van de botten (26,27) en hart-bloedvaten (26,28-31). Zeker bij hogere doseringen vitamine D is het verstandig om vitamine K2 (menoquinon-7) erbij te nemen, zodat calcium op de juiste plaats terechtkomt. Doe dit niet als u bepaalde bloedverdunners (coumarine-derivaten) neemt en overleg in alle gevallen eerst met uw arts.
“andijvie” by NancyLiza is licensed under CC BY-NC-ND 2.0
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
Referenties
-
1. van Ballegooijen AJ, Beulens JWJ, Kieneker LM, et al. Combined low vitamin D and K status amplifies mortality risk: a prospective study [published online ahead of print, 2020 Aug 17]. Eur J Nutr. 2020;10.1007/s00394-020-02352-8. doi:10.1007/s00394-020-02352-8
-
2. Charoenngam N, Shirvani A, Holick MF. Vitamin D for skeletal and non-skeletal health: What we should know. J Clin Orthop Trauma. 2019;10(6):1082-1093. doi:10.1016/j.jcot.2019.07.004
-
3. Charoenngam N, Holick MF. Immunologic Effects of Vitamin D on Human Health and Disease. Nutrients. 2020;12(7):2097. Published 2020 Jul 15. doi:10.3390/nu12072097
-
4. Amrein K, Scherkl M, Hoffmann M, et al. Vitamin D deficiency 2.0: an update on the current status worldwide [published online ahead of print, 2020 Jan 20]. Eur J Clin Nutr. 2020;1-16. doi:10.1038/s41430-020-0558-y
-
5. Saponaro F, Saba A, Zucchi R. An Update on Vitamin D Metabolism. Int J Mol Sci. 2020;21(18):E6573. Published 2020 Sep 8. doi:10.3390/ijms21186573
-
6. Dusso AS, Brown AJ, Slatopolsky E. Vitamin D. Am J Physiol Renal Physiol. 2005;289(1):F8-F28. doi:10.1152/ajprenal.00336.2004
-
7. Halder M, Petsophonsakul P, Akbulut AC, et al. Vitamin K: Double Bonds beyond Coagulation Insights into Differences between Vitamin K1 and K2 in Health and Disease. Int J Mol Sci. 2019;20(4):896. Published 2019 Feb 19. doi:10.3390/ijms20040896
-
8. Rodríguez-Olleros Rodríguez C, Díaz Curiel M. Vitamin K and Bone Health: A Review on the Effects of Vitamin K Deficiency and Supplementation and the Effect of Non-Vitamin K Antagonist Oral Anticoagulants on Different Bone Parameters. J Osteoporos. 2019;2019:2069176. Published 2019 Dec 31. doi:10.1155/2019/2069176
-
9. Akbulut AC, Pavlic A, Petsophonsakul P, et al. Vitamin K2 Needs an RDI Separate from Vitamin K1. Nutrients. 2020;12(6):1852. Published 2020 Jun 21. doi:10.3390/nu12061852
-
10. Simes DC, Viegas CSB, Araújo N, Marreiros C. Vitamin K as a Diet Supplement with Impact in Human Health: Current Evidence in Age-Related Diseases. Nutrients. 2020;12(1):138. Published 2020 Jan 3. doi:10.3390/nu12010138
-
11. Cranenburg EC, Vermeer C, Koos R, et al. The circulating inactive form of matrix Gla Protein (ucMGP) as a biomarker for cardiovascular calcification. J Vasc Res. 2008;45(5):427-436. doi:10.1159/000124863
-
12 Schurgers LJ, Teunissen KJ, Hamulyák K, Knapen MH, Vik H, Vermeer C. Vitamin K-containing dietary supplements: comparison of synthetic vitamin K1 and natto-derived menaquinone-7. Blood. 2007;109(8):3279-3283. doi:10.1182/blood-2006-08-040709
-
13. Shearer MJ, Newman P. Metabolism and cell biology of vitamin K. Thromb Haemost. 2008;100(4):530-547.
-
14. Tesfamariam B. Involvement of Vitamin K-Dependent Proteins in Vascular Calcification. J Cardiovasc Pharmacol Ther. 2019;24(4):323-333. doi:10.1177/1074248419838501
-
15. McCann JC, Ames BN. Vitamin K, an example of triage theory: is micronutrient inadequacy linked to diseases of aging?. Am J Clin Nutr. 2009;90(4):889-907. doi:10.3945/ajcn.2009.27930
-
16. Shea MK, Holden RM. Vitamin K status and vascular calcification: evidence from observational and clinical studies. Adv Nutr. 2012;3(2):158-165. Published 2012 Mar 1. doi:10.3945/an.111.001644
-
17. Schurgers LJ, Uitto J, Reutelingsperger CP. Vitamin K-dependent carboxylation of matrix Gla-protein: a crucial switch to control ectopic mineralization. Trends Mol Med. 2013;19(4):217-226. doi:10.1016/j.molmed.2012.12.008
-
18. Gröber U, Reichrath J, Holick MF, Kisters K. Vitamin K: an old vitamin in a new perspective. Dermatoendocrinol. 2015;6(1):e968490. Published 2015 Jan 21. doi:10.4161/19381972.2014.968490
-
19. Wen L, Chen J, Duan L, Li S. Vitamin K‑dependent proteins involved in bone and cardiovascular health (Review). Mol Med Rep. 2018;18(1):3-15. doi:10.3892/mmr.2018.8940
-
20. Silaghi CN, Ilyés T, Filip VP, Farcaș M, van Ballegooijen AJ, Crăciun AM. Vitamin K Dependent Proteins in Kidney Disease. Int J Mol Sci. 2019;20(7):1571. Published 2019 Mar 29. doi:10.3390/ijms20071571
-
21. Wasilewski GB, Vervloet MG, Schurgers LJ. The Bone-Vasculature Axis: Calcium Supplementation and the Role of Vitamin K. Front Cardiovasc Med. 2019;6:6. Published 2019 Feb 5. doi:10.3389/fcvm.2019.00006
-
22. Hou YC, Lu CL, Zheng CM, et al. Emerging Role of Vitamins D and K in Modulating Uremic Vascular Calcification: The Aspect of Passive Calcification [published correction appears in Nutrients. 2019 Mar 06;11(3):]. Nutrients. 2019;11(1):152. Published 2019 Jan 12. doi:10.3390/nu11010152
-
23. Fraser JD, Price PA. Induction of matrix Gla protein synthesis during prolonged 1,25-dihydroxyvitamin D3 treatment of osteosarcoma cells. Calcif Tissue Int. 1990;46(4):270-279. doi:10.1007/BF02555007
-
24. Kidd PM. Vitamins D and K as pleiotropic nutrients: clinical importance to the skeletal and cardiovascular systems and preliminary evidence for synergy. Altern Med Rev. 2010;15(3):199-222.
-
25. Miyake N, Hoshi K, Sano Y, Kikuchi K, Tadano K, Koshihara Y. 1,25-Dihydroxyvitamin D3 promotes vitamin K2 metabolism in human osteoblasts. Osteoporos Int. 2001;12(8):680-687. doi:10.1007/s001980170068
-
26. van Ballegooijen AJ, Pilz S, Tomaschitz A, Grübler MR, Verheyen N. The Synergistic Interplay between Vitamins D and K for Bone and Cardiovascular Health: A Narrative Review. Int J Endocrinol. 2017;2017:7454376. doi:10.1155/2017/7454376
-
27. Kuang X, Liu C, Guo X, Li K, Deng Q, Li D. The combination effect of vitamin K and vitamin D on human bone quality: a meta-analysis of randomized controlled trials. Food Funct. 2020;11(4):3280-3297. doi:10.1039/c9fo03063h
-
28. Brandenburg VM, Schurgers LJ, Kaesler N, et al. Prevention of vasculopathy by vitamin K supplementation: can we turn fiction into fact?. Atherosclerosis. 2015;240(1):10-16. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2015.02.040
-
29. van Ballegooijen AJ, Beulens JW. The Role of Vitamin K Status in Cardiovascular Health: Evidence from Observational and Clinical Studies. Curr Nutr Rep. 2017;6(3):197-205. doi:10.1007/s13668-017-0208-8
-
30. Haugsgjerd TR, Egeland GM, Nygård OK, et al. Association of dietary vitamin K and risk of coronary heart disease in middle-age adults: the Hordaland Health Study Cohort. BMJ Open. 2020;10(5):e035953. Published 2020 May 21. doi:10.1136/bmjopen-2019-035953
-
31. Palmer CR, Blekkenhorst LC, Lewis JR, et al. Quantifying dietary vitamin K and its link to cardiovascular health: a narrative review. Food Funct. 2020;11(4):2826-2837. doi:10.1039/c9fo02321f
