Met het oog op spierbehoud krijgen vooral oudere mensen het advies voldoende eiwitten te eten. Maar wat is genoeg en doet het er toe voor welke eiwitbron je kiest? Amerikaanse onderzoekers waarschuwen dat het al snel te veel is, met name met het aminozuur leucine. ‘Onze studie toont dat een hogere eiwitinname geen wondermiddel is voor een betere metabole gezondheid. Je zou echte schade aan je bloedvaten kunnen toebrengen.’
Dat zegt Babak Razani professor cardiologie aan de Universiteit van Pittsburg op de website van zijn werkgever. Samen met een team wetenschappers van drie andere Amerikaanse en een Canadese universiteit dook Razani in een specifiek effect van een hoge eiwitinname. Namelijk dat op het gedrag van een bepaald type immuuncel. Macrofagen om precies te zijn.
Marcofagen kregen die naam – die letterlijk ‘grote eter’ betekent – doordat ze in staat zijn ongewenste elementen, zoals bacteriën en kankercellen, te omhullen en op te lossen. Daarnaast spelen deze ‘veelvraten’ ook een andere rol in het aangeboren immuunsteem, onder meer bij het reguleren van ontstekingsprocessen. In een serie experimenten met mensen, proefdieren en kweekcellen gingen de onderzoekers na hoe macrofagen reageren op het soort en hoeveelheden proteïnen in de bloedstroom.
Hoeveel is teveel?
In Nature Metabolism vatten de onderzoekers hun bevindingen samen. In meerdere klinische studies met mannen en vrouwen varieerden ze met verschillende hoeveelheden eiwitten in de maaltijden. Uit analyse van de proteïnen en macrofagen in hun bloed, komt een grens van 25 gram eiwitten per maaltijd tevoorschijn. Boven deze drempelwaarde worden de macrofagen geactiveerd. Het aminozuur leucine blijkt voor deze activering verantwoordelijk.
Voor hun muizenstudies ontwikkelden de onderzoekers diëten met een aminozuurprofiel dat een afspiegeling vormde van de gemiddelde dagelijkse inname in de Verenigde Staten. Dus met relatief veel van het aminozuur leucine en een totale hoeveelheid eiwitten die correspondeert met circa 22 procent van de dagelijkse calorie-inname. De proefdieren die dit te eten kregen, ontwikkelden atherosclerose. Een aandoening waarbij de bloedvaten verstopt raken door een plaque die bestaat uit vet, kalk en andere substanties.
Wat is leucine en waar zit het veel in?
Van de 22 aminozuren zijn er een aantal essentieel. Deze moeten uit de voeding komen omdat het lichaam ze niet zelf kan aanmaken. Leucine behoort tot deze groep. Alle plantaardige voeding bevat leucine, maar meestal slechts een beetje. Uitzonderingen op deze regel vormt plantaardig voedsel dat sowieso al bekend staat om een hoog eiwitgehalte, zoals peulvruchten, noten en zaden. Hoewel, zo toont deze tabel uit Frontiers in Nutrition, ook in dat geval de hoeveelheden beperkt blijven.
Zo bevat gedroogde runderham 2,65 gram leucine per ons, tegen 0,56 gram voor Borlotti bonen. In Emmentaler kaas zit 2,68 gram, in boekweit 0,84 gram. Sardines behoren met 1,64 gram per ons tot de vissoorten met het meeste leucine en in eieren zit ruim een gram. Noten komen daar dicht bij in de buurt. Met cashews (1,28 gram) en amandelen (1,45 gram) als toppers. Onder de groenten spant superfood spinazie de kroon met 0,32 gram leucine per honderd gram.
‘Kerkhof’ van immuuncellen in de vaatwanden
In 2020 hadden hadden de onderzoekers uit Pittsburg laten zien dat een dieet met veel eiwitten bij muizen atherosclerose veroorzaakt. Ditmaal doken ze in de stofwisseling van immuuncellen als mogelijke drijvende kracht achter dit fenomeen. Zo kwamen ze uit bij macrofagen die zich door leucine op een ‘abnormale manier’ laten activeren, zoals het hierboven gelinkte nieuwsartikel het formuleert. Hetgeen ‘leidt tot de opeenhoping van een kerkhof van deze cellen binnen de vaatwanden. En dat draagt op termijn bij aan de plaquevorming’.
Bettina Mittendorfer, via de universiteit van Missouri bij het onderzoek betrokken, stelt in het nieuwsartikel zelfs dat macrofagen de plaquevorming kunnen veroorzaken.
De eerder geciteerde Babak Razani hoopt dat de bevindingen van zijn team betere dieetrichtlijnen tot gevolg zullen hebben. Met name in ziekenhuizen waar diëtisten de ziekste patiënten vaak proteïnerijke producten voorschrijven, met de bedoeling spiermassa en spierkracht op peil te houden.
‘Misschien is het verkeerd blindelings de hoeveelheid eiwitten te verhogen’, zegt Razani. ‘In plaats daarvan is het belangrijk naar het dieet als geheel te kijken. En uitgebalanceerde maaltijden voor te stellen die cardiovasculaire aandoeningen niet onbedoeld verergeren. Met name bij mensen met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.’
Het gevonden werkingsmechanisme tussen eiwitten, leucine en het gedrag van macrofagen kan mede de goede resultaten verklaren van een veganistisch voedingspatroon op gewicht en cardiovasculaire biomarkers waarover MMV recent berichtte. En dit artikel behandelt onder meer de dagelijks benodigde hoeveelheden eiwitten voor verschillende groepen en de problemen met eiwit-verrijkte producten.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
