Voedingsnormen geven aan hoeveel voedingsstoffen je nodig hebt om gezond te blijven. Als je deze normen onder het vergrootglas legt, valt op dat we veel voorzichtiger zijn bij het voorkómen van een teveel dan voor de gevolgen van een tekort.
Aan iedere voedingsstof zijn waarden toegekend die ons moeten beschermen tegen een tekort en een teveel. Van deze ‘voedingsnormen’ is de ‘aanbevolen dagelijkse hoeveelheid’ (ADH) het bekendst. Deze is afgeleid van wat de ‘gemiddelde’ mens nodig heeft (EAR). De ADH levert voldoende voor 97,5 procent van de betreffende seks- en leeftijdsgroep.
Daarnaast zijn er bovengrenzen voor de veilige inname van voedingsstoffen. De LOAEL is de laagste dosis waar effecten van overdosering zijn waargenomen. De NOAEL is de hoogste dosis waarbij geen effecten zijn waargenomen. Uit één van beiden wordt de ‘aanvaardbare bovengrens’ berekend. Daarbij wordt de LOAEL of de NOAEL gedeeld door een ‘onzekerheidsfactor’. Hoe groter de onzekerheid over de gevolgen van het binnenkrijgen van een ‘teveel’, hoe groter de onzekerheidsfactor. De gebruikte onzekerheidsfactoren variëren voor verschillende micronutriënten van 1 tot 36.
Bij jodium koos men in de VS voor een onzekerheidsfactor van 1,5. De LOAEL was gesteld op 1.700 microgram per dag, terwijl de NOAEL bij 1.000-1.200 microgram jodium per dag was. Omdat de schildklier meestal in een paar dagen herstelt van overdosering, werden de gevolgen daarvan ‘gering’ bevonden. En zo kwam de aanvaardbare bovengrens voor de jodiuminname in Amerika op 1.100 microgram per dag (1.700/1,5 = 1.100 microgram per dag). In Europa koos men voor een onzekerheidsfactor van 3 en daarom is hier de aanvaardbare bovengrens een stuk lager: 600 microgram per dag. Overigens zit je bij een enkel bezoek aan een sushi-restaurant al over deze grens.
Eén keer naar een sushi-restaurant en je overschrijdt de jodiumgrens
Wat je nodig hebt aan jodium is gebaseerd op de relatie tussen de jodiuminname en de grootte van de schildklier. Bij een jodiumtekort zwelt deze op: er ontstaat een ‘goiter’, ook wel ‘krop’ genoemd. Ook de gemiddelde jodiumopname door de schildklier weegt mee in de norm. Tezamen leidden deze gegevens voor volwassenen tot een gemiddelde dagelijkse behoefte van 95 microgram jodium per dag en een ADH van 150 microgram per dag.
Wat opvalt is dat we veel voorzichtiger zijn bij het voorkómen van een teveel dan dat we vrezen voor de gevolgen van een tekort. Voor tekorten worden nooit ‘onzekerheidsfactoren’ gehanteerd. Sterker nog, vanuit ‘statistische overwegingen’ mag 10 procent van de bevolking minder binnenkrijgen dan de gemiddelde behoefte. Dat is merkwaardig, want de gevolgen van een langdurig tekort kunnen net zo ernstig zijn als die van een chronische overdosis. Naar schatting heeft een derde van de wereldbevolking een tekort aan één of meerdere micronutriënten. Nederland is daarbij geen uitzondering.
Wetenschappers roepen te pas en te onpas: ‘Als je eet volgens de Schijf van Vijf, krijg je van alles voldoende binnen’. Het bewijs daarvoor is echter nooit geleverd. Bovendien geven de voedselconsumptiepeilingen al jaren aan dat, op basis van die 10 procent regel, de Nederlandse bevolking te weinig binnen krijgt van vitamine B2, foliumzuur en vitamine C. Komt nog bij dat een te lage inname voor een aantal voedingsstoffen, zoals magnesium, niet eens kan worden berekend, omdat er geen gemiddelde behoefte is vastgesteld, maar alleen een ‘adequate inname’. Wanneer influencers als Arjen Lubach, Antoinette Hertsenberg en andere populisten ons vertellen dat een te lage magnesiuminname ‘niet voorkomt’ is dat niet gebaseerd op de wetenschap of gedegen journalistiek. Ook geven ze geen antwoord op de vraag hoe het kan dat traditioneel levende Japanners – die reeds eeuwenlang 1.000 tot 3.000 microgram jodium per dag consumeren – weinig borst- en prostaatkanker hebben en waarom hun levensverwachting tot de hoogste in de wereld behoort.
Meer lezen van Frits Muskiet? Bestel dan zijn columnbundel. Ook een leuk decembercadeau!
Beeld: Pexels
Referenties:
1. Voedingscentrum. Jodium, accessed 16 maart 2025
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
2. Standing Committee on the Scientific Evaluation of Dietary Reference Intakes, Subcommittee of Interpretation, Uses of Dietary Reference Intakes, Subcommittee on Upper Reference Levels of Nutrients, & Panel on Micronutrients. (2002). Dietary reference intakes for vitamin A, vitamin K, arsenic, boron, chromium, copper, iodine, iron, manganese, molybdenum, nickel, silicon, vanadium, and zinc. National Academies Press.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
3. Oria, M. P., & Kumanyika, S. (Eds.). (2017). Guiding principles for developing dietary reference intakes based on chronic disease.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
4. Gezondheidsraad. (2000). Voedingsnormen‐calcium, vitamine D, thiamine, riboflavine, niacine, pantotheenzuur en biotine [Dietary reference intakes‐calcium, vitamin D, thiamin, riboflavin, naicin, pantothenic acid and biotin].
5. Voedingscentrum. Voedingsnormen, accessed 16 maart 2025
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
6. Nutrition. Chapter 8.4 Dietary Reference Intakes (DRIs), accessed 16 maart 2025
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
7. Standing Committee on the Scientific Evaluation of Dietary Reference Intakes, Subcommittee on Interpretation, & Uses of Dietary Reference Intakes. (2001). Dietary reference intakes: applications in dietary assessment.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
7a. Institute of Medicine (US) Food and Nutrition Board. Dietary Reference Intakes: A Risk Assessment Model for Establishing Upper Intake Levels for Nutrients. Washington (DC): National Academies Press (US); 1998. PMID: 20845565.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
8. Ames BN. DNA damage from micronutrient deficiencies is likely to be a major cause of cancer. Mutat Res. 2001 Apr 18;475(1-2):7-20. doi: 10.1016/s0027-5107(01)00070-7. PMID: 11295149.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
9. McCann JC, Ames BN. Adaptive dysfunction of selenoproteins from the perspective of the triage theory: why modest selenium deficiency may increase risk of diseases of aging. FASEB J. 2011 Jun;25(6):1793-814. doi: 10.1096/fj.11-180885. Epub 2011 Mar 14. PMID: 21402715.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
10. McCann JC, Ames BN. Vitamin K, an example of triage theory: is micronutrient inadequacy linked to diseases of aging? Am J Clin Nutr. 2009 Oct;90(4):889-907. doi: 10.3945/ajcn.2009.27930. Epub 2009 Aug 19. PMID: 19692494.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
11. Ames BN. Low micronutrient intake may accelerate the degenerative diseases of aging through allocation of scarce micronutrients by triage. Proc Natl Acad Sci U S A. 2006 Nov 21;103(47):17589-94. doi: 10.1073/pnas.0608757103. Epub 2006 Nov 13. PMID: 17101959; PMCID: PMC1693790.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
12. Allen LH. Micronutrients – Assessment, Requirements, Deficiencies, and Interventions. N Engl J Med. 2025 Mar 6;392(10):1006-1016. doi: 10.1056/NEJMra2314150. PMID: 40043238.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
13. Dijck-Brouwer DAJ, Muskiet FAJ, Verheesen RH, Schaafsma G, Schaafsma A, Geurts JMW. Thyroidal and Extrathyroidal Requirements for Iodine and Selenium: A Combined Evolutionary and (Patho)Physiological Approach. Nutrients. 2022 Sep 20;14(19):3886. doi: 10.3390/nu14193886. PMID: 36235539; PMCID: PMC9571367.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
14. Zava TT, Zava DT. Assessment of Japanese iodine intake based on seaweed consumption in Japan: A literature-based analysis. Thyroid Res. 2011 Oct 5;4:14. doi: 10.1186/1756-6614-4-14. PMID: 21975053; PMCID: PMC3204293.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
15. Aakre I, Solli DD, Markhus MW, Mæhre HK, Dahl L, Henjum S, Alexander J, Korneliussen PA, Madsen L, Kjellevold M. Commercially available kelp and seaweed products – valuable iodine source or risk of excess intake? Food Nutr Res. 2021 Mar 30;65. doi: 10.29219/fnr.v65.7584. PMID: 33889064; PMCID: PMC8035890.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31571150
16. Noahsen P, Kleist I, Larsen HM, Andersen S. Intake of seaweed as part of a single sushi meal, iodine excretion and thyroid function in euthyroid subjects: a randomized dinner study. J Endocrinol Invest. 2020 Apr;43(4):431-438. doi: 10.1007/s40618-019-01122-6. Epub 2019 Sep 30. PMID: 31571150.
MMV maakt wekelijks een selectie uit het nieuws over voeding en leefstijl in relatie tot kanker en andere medische condities.
Inschrijven nieuwsbrief
