Genezende kracht van sociale netwerken

Algemeen wordt aangenomen dat een stevig sociaal netwerk de gezondheid dient. Steun van familie, buren en vrienden maakt mensen sterker, is de aanname. Recent onderzoek suggereert dat juist het geven van steun de sleutel is. Hoewel voor vrouwen meer dan voor mannen.

Sinds de jaren tachtig valt het epidemiologen op dat sociale relaties sterke voorspellers zijn voor de fysieke gezondheid. Gebrek aan sociale verbinding verhoogt de kans op voortijdig overlijden met vijftig procent, laten de statistieken zien. Dat is vergelijkbaar met bekende risicofactoren als roken en obesitas. Stress is een van de factoren die daar een rol in speelt, vermoeden wetenschappers.

Langdurige stress door sociale isolatie of negatieve persoonlijke contacten kan via het immuunsysteem een toestand systemische inflammatie stimuleren. En chronische inflammatie is een bekende factor die bijdraagt aan het ontstaan van ‘veel gezondheidsproblemen zoals cardiovasculaire ziekte en kanker’, schrijven Amerikaanse wetenschappers in Brain, Behavior and Immunity – samenvatting.

Daarin wijzen de auteurs op recente literatuur die de hoeveelheid belangrijke sociale relaties (sociale integratie) en het gevoel dat hulp indien nodig ook beschikbaar is, onafhankelijk van elkaar samenhangen met een betere gezondheid. Ondanks de theoretische waarschijnlijkheid, laat klinisch onderzoek naar de vermoedelijke link met inflammatie echter een gemengd beeld zien. Onderzoekers van de Ohio State University gooiden het over een andere boeg. Zij kozen een ander uitgangspunt; namelijk het gevoel andere mensen tot steun te kunnen zijn.

Steun geven

Daarvoor grepen ze terug op een van de weinige langlopende studies die dit aspect heeft meegenomen, een cohort van vijfduizend gezonde Amerkanen van middelbare leeftijd. Halverwege de jaren negentig gerekruteerd en tien jaar later opgeroepen voor follow up. Van duizend deelnemers werd bloed afgenomen en onder meer de serumwaarde bepaald van interleukine-6 (IL-6). Spieren en immuuncellen produceren deze cytokine om ontstekingsreacties te regelen. Hoge bloedwaarden hiervoor hangen samen met chronische of laaggradige ontsteking.

Het bleek dat de verschillende indicatoren voor positieve sociale relaties op zichzelf geen verband hielden met IL-6. Maar wel dat het gevoel in staat te zijn tot het geven sociale steun, ‘de associaties tussen IL-6 en de indicatoren voor positieve sociale relaties modereren’. Wat kort samengevat suggereert dat het hebben van een behulpzaam sociaal netwerk pas ontstekingsremmend werkt als je zelf het gevoel hebt die steun aan anderen te kunnen geven.

Volgens psycholoog en mede-auteur Baldwin Way tonen de resultaten van hun analyse dat de helende kracht van goede relaties voortkomt uit het feit dat de steun wederzijds is. ‘Het kan zijn dat als mensen geloven dat ze vrienden en familie meer steun kunnen geven, dat deze relaties extra belonend en stress verminderend zijn, en daarmee ontstekingsremmend’, zegt hij op de universiteitswebsite.

Ook na correctie voor andere factoren die inflammatie beïnvloeden – zoals leeftijd, inkomen, aanwezige aandoeningen, medicatiegebruik en leefstijl – hield het gevonden verband stand. Het lijkt er overigens op dat het effect met name bij vrouwen speelt. ‘Dit komt overeen met het idee dat sociale relaties vaker gezien worden als belangrijker voor vrouwen dan voor mannen.’

Geluk

Via een omweg wijzen de bevindingen van de psychologen uit Ohio in dezelfde richting als waar geluksonderzoekers als Richard Ryan op uitkomen. Bijdragen aan het welzijn van anderen is volgens hem de beste strategie om ook zelf gelukkiger te worden. Van belang in dit verband want geluk en tevredenheid staan ook hoog aangeschreven als ontstressers.

Met zijn collega-professor Edward Deci ontwikkelde Ryan de zelfbeschikkings- of zelfdeterminatietheorie. Daarin vormen drie menselijke basisbehoeften de voorwaarde voor motivatie, ontwikkeling en welbevinden. Bij de basisbehoefte autonomie gaat het om individuele vrijheid en het gevoel van zelfbeschikking. De basisbehoefte verbondenheid is het universele verlangen naar sociale interactie, het gevoel ergens bij te horen. Competentie is het ervaren van succes, een gevoel van beheersing bij het bereiken van resultaten.

Anderen helpen maakt vooral gelukkig als de ‘hulpverlener’ daarbij de eigen talenten kan ontplooien, volgt uit deze zienswijze. Ryan: ‘Bedenk hoe je kunt helpen. De nood is hoog. Als we doelen kunnen stellen die er op gericht zijn anderen te helpen, dan zullen die doelen op hun beurt ook bijdragen aan ons eigen welzijn.’

Beeld: Mart Production